Donderdag 26 maart 2020

Zoals je misschien wel weet ben ik hoogopgeleid. Dat is iets waar ik zelden mee te koop loop. BSc in Geneeskunde, MSc in Biochemie, MSc in Virologie, PhD in Medische Wetenschappen. De hele rits diploma's liggen ergens in een stoffige doos in een oude kast. Ze liggen daar goed. Ik ben er dankbaar om. Waar ik ook ga, ik neem ze met me mee. Figuurlijk dan. Ze zorgen ervoor dat ik altijd kritisch blijf, scherp en alert. Maar eerlijk is eerlijk. Momenteel ben ik behoorlijk in de war. Misschien ligt dat nu net wel aan die diploma's? Of zou het mijn leeftijd zijn?

Tijdens de vele jaren universitaire scholing die ik genoot, leerde ik in de eerste plaats hoe ik feiten en cijfers dien te interpreteren. Een getal op zich zegt me dan ook niets. Een getal naast een ander getal zegt al iets meer. Een getal omgeven door een hele reeks getallen vertelt een verhaal.

Het stoort me mateloos dat we via de media geen proper verhaal van aaneengerijgde getallen maar een reeks kanonschoten van losse flodders voorgeschoteld krijgen. 

Als er vandaag in België 220 doden te betreuren zijn als gevolg van Corona, wil ik dat getal uitgezet zien naast het aantal geregistreerde besmettingen. Dàt tweede getal wil ik dan weer zien naast een derde getal: het aantal vermoedelijke besmettingen. Via een aantal steekproeven zou daar een statistische inschatting van gemaakt kunnen worden. Dat derde getal wil ik dan graag kunnen delen door een vierde getal: het aantal inwoners van België. Ik weet het, ik vraag veel. Maar dat is wel gepermitteerd vind ik, er ligt immers wel wat in de weegschaal. Niets minder dan ons psychisch welzijn en onze economische welvaart.

Als je getallen deelt door elkaar en de uitkomst vermenigvuldigt met 100, ontstaan procenten. Procenten kan je zien als ijkpunten. Procenten vertellen een breder verhaal. Ze zeggen iets over de realiteit en over relativiteit. Getallen moeten, volgens mij toch, altijd in relatie gebracht worden met ander getallen. Op die manier kan je dingen 'relativeren'. Of niet. Misschien zijn die 'andere getallen' wel voorhanden. In elk geval, ik hoor er weinig over in de dagelijkse berichtgeving.

Het getal 220 zegt niets. Een flink foute statement.

Het getal 220 zegt natuurlijk wel iets. Het vertelt het verhaal van 220 wonderschone mensen. Het vertelt het verhaal van 220 families die nu rouwend zijn. Het vertelt het verhaal van 220 bevreemdende begrafenisdiensten in een land waar knuffels en schouderklopjes verboden zijn, een verzekerde voorbode voor rauwe rouwprocessen. Het getal 220 vertelt ons veel over tragiek. Over ziekte, leven en dood. Het zegt ons iets over de plaats van de mens als onderdeel van de natuur, ons ecosysteem: de Aarde. Het situeert het species 'homo sapiens' ten opzichte van zijn natuurlijke vijanden, sinds jaar en dag niet meer de leeuw en de tijger, maar wel de zorgwekkende ziektekiemen: schimmels, bacteriën en virussen.

Het getal 220 zegt niets. Puur statistisch gesproken dan.

Het getal 220 kan pas spreken als het naast een ander getal wordt geplaatst. Het aantal influenza-doden bijvoorbeeld. Bij mijn weten sterven elk jaar ongeveer 1.000 Belgen ten gevolge van een 'gewone griep'. Ik ben ook benieuwd naar het dagelijkse aantal sterfgevallen als gevolg van infecties met streptococcen, stafylococcen en andere lastige bacteriën, zonder het nog maar te hebben over de dodelijke ziekenhuisbacteriën die zich verstoppen in de donkere hoeken van elk gerenommeerd Belgisch ziekenhuis. Ik zie die cijfers niet op mijn scherm voorbijflitsen.

Je hoort me niets zeggen over 'flattening the curve'. Ik begrijp helemaal, voor de volle 100%, dat 'social distancing' de best denkbare strategie is om het aantal beschikbare ziekenhuisbedden netjes te monitoren en ze druppelsgewijs te laten bevolken. Dat is slim bedacht door onze slimme wetenschappers. Een drama zoals in Italië willen we kost wat kost vermijden.

Wanneer ik het getal 220 zie prijken in een tabel dan wil mijn brein weten wat de leeftijdscurve is die verscholen zit achter dat getal, wat de gezondheidstoestand was van de slachtoffers. Ik wil mijn medeleven betuigen aan de rouwenden en tegelijk ook graag mijn dankbaarheid uiten voor de geleidelijke genezing van zovele zieken. Ik wil een ode opdragen aan ons immuunsysteem. Potverdorie, want dàt is de beste bescherming tegen dit virologisch antigeen. Elke dag opnieuw wil ik horen hoeveel mensen er genezen zijn. Die curve wil ik in het nieuws: de steil opwaartse curve der genezingen. Vervolgens wil ik de geneescurve graag uitgezet zien tegenover de triestige curve. Ik wil weten of en wanneer die curves elkaar kruisen. Niet alleen in ons land, maar ook in de andere landen. Ik wil veel curves zien. Als tegengif voor de verwarring.

Ik wil ook begrijpen hoe het komt dat het dodental in Italië (8.215 doden/80.589 besmettingen) zo sterk oploopt terwijl het dodental in Duitsland (262 doden/43.646 geregistreerde besmettingen) zo laag blijft. Ik wil niet enkel absolute cijfers zien. Ik wil een derde kolom, met procenten: Italië 0,1% - Duitsland 0,006%. Een verschrikkelijk verschil van een factor 1.000. Deze percentages zijn een weergave van het aantal Coronadoden ten opzichte van het aantal geregistreerde Coronabesmettingen. Het zegt niets over de werkelijke mortaliteit van het virus. Daarvoor hebben we bevolkingscijfers nodig alsook een inschatting van het aantal asymtomatische besmettingen, het aantal symptomatische besmettingen en het aantal geregistreerde besmettingen. De factor 1.000 in het rekenvoorbeeld hierboven triggert mijn hersencellen. De factor 1.000 heeft wellicht niets te maken met het virus zelf maar met de omgang van de mens met dat virus. Wat verklaart het Duitse succes? Welk verhaallijn zit er achter de Italiaanse miserie? Heeft het te maken met de organisatie van de gezondheidszorg, met de beschikbaarheid van medicijnen, beademingsapparaten, medische mondmaskers en beschikbare middelen, met de leeftijd van de gemiddelde inwoners in de meest getroffen regio's, met de gezondheidstoestand van de bevolkingsgroep in een welbepaalde regio, met de luchtvervuiling die mensen kwetsbaarder maakt voor respiratoire aandoeningen, verschil in rapporteren of hebben we te maken met een timelaps en moeten de doden gewoon nog vallen in Duitsland. Dit soort van gesprekken wil ik graag kunnen volgen vanuit mijn huiselijke bunker. Niet de meesterlijke mondmaskershow. Dat pittige probleem geraakt wel opgelost door onze magische ministers.

Bon. Ik maakte mijn punt denk ik.

Beste rappe reporter, beste data-analist, graag dus een boek vol curves. Opdat ik mijn verwarring aan de kant kan schuiven. Geef me getallen, gebaseerd op wetenschappelijke bevindingen. Raadpleeg betrouwbare bronnen. Stel straffe vragen. Onderzoek haperende hypotheses. Breng boeiende antwoorden. Toon de zoektocht van de wetenschappers, deel de vragen van de wetenschappers, breng de twijfel in beeld. Rapporteer over de zoektocht. Deel in het niet weten. Mogelijks stimuleren we onze thuiszittende jongeren dan wel tot een wetenschappelijke studiekeuze. Of een loopbaan als wetenschappelijk onderzoeker. Want als ik me niet vergis scoort België bijzonder laag op vlak van interesse voor STEM. Die cijfers mogen anders ook wel eens de lucht invliegen als we in de toekomst gezondheidscrisissen als deze willen verslaan.

Beste dappere Galliër, duik met me mee in het zwembad van getallen en procenten. Zet je kritische kijker op. Stel vervelende vragen. En verdraag het onbehaaglijke ongemak van het niet weten.

En doe ondertussen net als ik. Surf verder op het net, op zoek naar antwoorden en versla je verwarring. Af en toe stuit je dan op een verrassende blog. Zoals deze bijvoorbeeld. En neen, wellicht zijn de getallen en de grafieken die daar gepresenteerd worden niet 100% betrouwbaar. En neen, ik deed geen uitgebreide check van de bron (mea culpa Alma Mater), maar de schrijver stelt wel enkele pertinente vragen. Vragen die mijn brein alvast bevredigen.

Bon. Tijd voor iets anders nu. De strijk, de huiswerkcoaching van de kinderen en mijn dagelijkse rituelen.

Ik vermoed dat ik het nieuws vandaag gewoon even laat voor wat het is en mijn zinnen zet op een wandeling in de groene velden waar hoogst waarschijnlijk geen vuiltje aan de lucht is. En misschien tref ik er wel een mens.