Dinsdag 31 maart 2020

In een vorig leven werkte ik als virologe in het REGA-instituut in Leuven. Ik leerde er steriel werken. Er was een P2-labo (voor celcultuur en virologisch vectorwerk) en een P3-labo (voor HIV-research en diagnostiek). Elke dag dook ik het labo in, met beschermende kledij, een groene wegwerpschort, plastieken overschoenen, twee paar steriele handschoenen en een mondmasker. Spuitbussen met ethanol 70% en pure javel, altijd binnen handbereik. We moesten ons beschermen tegen ziektekiemen: essentieel. Maar belangrijker nog dienden we de celculturen te vrijwaren van besmettingen door bacteriën en schimmels die wij zelf op ons droegen. Na een paar weken intensieve training had je het onder de knie. En zelfs dan nog gebeurde het af en toe dat je celcultuur besmet raakte. Het kon de beste overkomen.

Vijftien jaar later. Ik ga winkelen en beland plots in een nieuwe wereld. De supermarkt lijkt plots een soort van pseudolaboratorium waar winkelkarren op een fout moment ontsmet worden en mensen zich onwennig tooien met plastieken handschoenen. Niet-steriele handschoenen die ze uit hun niet-steriele handtas opdiepen, handschoenen waarmee ze goederen in hun kar leggen, handschoenen waarmee ze hun niet-steriele bankkaart uit hun al even niet-steriele portefeuille vissen.

Ik sta erbij en ik kijk ernaar. Ik denk. Wat een wonder boven wonder. Och ja, het kan geen kwaad.

Ik probeer het te verstaan.

Open van geest zijn is belangrijk. Zeker als wetenschapper. Het is de grondhouding van de wetenschappelijk onderzoeker. Al wat we niet weten, onderzoeken we. We brengen de variabelen in beeld en die onderzoeken we: één variabele per keer. Dit soort van onderzoek vergt tijd. En die tijd die hebben we nu niet. Dus ja, het zou wel eens kunnen dat we momenteel enkele overhaaste beslissingen nemen. Maar nood breekt wet. Sommige risico's wil je liever niet nemen als politicus, dat versta ik maar al te goed. En vooral de publieke opinie, die wil je niet tegen je. Stel je maar eens voor dat je doden op je geweten zou hebben. Coronadoden, griepdoden, klimaatdoden. Ondenkbaar.

Ik kijk graag naar cijfers, en plaats die dan nog liever naast andere cijfers.

Ik vraag me af hoe het komt dat Corona als infectie boven de radar komt. Hoe komt het toch dat we dermate in alarm slaan voor Corona, terwijl we dat niet doen voor Influenza? Ik nam er even de cijfers bij van het Center for Disease Control, het CDC in Amerika, ik raadpleegde ook de cijfers van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Ik hoop dat deze cijfers betrouwbaar zijn. Ik hoop van harte (of is emotionaliteit hier niet geheel op zijn plaats?) dat ik er als burger op kan vertrouwen dat organisaties als het CDC en de WHO de juiste bronnen raadplegen voor de constructie van hun getallencirkus. Laten we er maar vanuit gaan van wel. Tegenwoordig staat er zoveel op losse schroeven dat ik eerlijk gezegd niet meer goed weet welke instanties tegenwoordig nog rationeel-wetenschappelijk communiceren naar het brede publiek. Objectieve verslaggeving, waar is dat te koop? Om heel eerlijk te zijn zou ik nu graag een abonnement hebben of 'Virology' of 'Journal of Virology'. Daar komen alleen cijfers in nàdat er statistiek is verricht.

Een ‘gewoon’ griepseizoen doodt ongeveer 1.000 Belgen per jaar. Dat las ik twee weken terug in twee verschillende Vlaamse kranten. Hetzelfde interview met een gerenommeerde Vlaamse viroloog. U weet wel over wie ik het heb.

In 2009 hing er een nieuwe H1N1-variant van Influenza in de lucht. U weet wel, het griepvirus, dat elk jaar een beetje muteert (genetic drift, om de 2 à 3 jaar) en soms veel steviger (genetic shift en dan doet het vaccin het minder goed). Die variant van toen was pittig. Het CDC schat in dat er op de hele wereld tussen 151.700 tot 575.400 mensen stierven als gevolg van de infectie van deze influenza-variant en dit op één jaar tijd. Het virus doodde jong en oud. Niemand leek ertegen bestand. Herinner jij je vaagweg ergens in je geheugen een lockdown op wereldschaal? Ik niet. 

Ik probeer het te verstaan.

Vandaag de dag zijn er 39.784 Corona-doden op wereldschaal. Elders lees ik het getal 38.700. De getallen op internet fluctueren en migreren. Iedereen pretendeert dat de geraadpleegde bron betrouwbaar is. Is ze dat ook? Ik weet het niet.

De wereldgezondheidsorganisatie stelt dat de griep, veroorzaakt door Influenza dus, wereldwijd 3 tot 5 miljoen ernstige infecties en 250.000 tot 500.000 sterfgevallen per jaar veroorzaakt. Meer dan 90% van de sterftes betreft mensen die ouder zijn dan 65 jaar. Wat logisch is, hun immuunsysteem heeft immers al wel wat oorlogen doorstaan, hun riddercellen zijn niet meer superfit.

Die Corona- en Influenzagetallen zijn natuurlijk niet volledig naast elkaar te plaatsen. Want we nemen andere maatregelen. De Corona-lockdown verlaagt het aantal besmettingen en beslist ook het aantal doden. Dus zwart-wit vergelijken kunnen we niet meer, nooit meer. De condities zijn anders. Er is geen nulmeting.

Ik probeer het te verstaan.

Ik probeer vooral te verstaan hoe het komt dat Influenza onder de radar blijft en Corona alle gazetten haalt. Mijn vermoeden: griep voert je naar je bed, thuis en op elke mogelijke afdeling van elk mogelijk ziekenhuis: geriatrie, inwendige, neurologie, pediatrie. Noem maar op. Als je daar ligt met Influenza, blijf je daar. Met Corona loopt het anders. Corona draagt je op beide handen intensieve binnen, omdat het virus veel heftiger tekeer gaat in je longen en beademing nodig is. Influenza houdt je op de afdeling. Corona niet. Het blijkt ook iets besmettelijker. En geen van ons heeft antistoffen. Dat zal het zijn. Dat moet het zijn. Wat kan het anders zijn?

Ik probeer het te verstaan.

Wat tof is aan virussen is dat we er via de kunst en kunde van de biotechnologie in geslaagd zijn om wetenschappelijk aan te tonen wie drager is. Meten is weten. We weten wie de vijand is. We kunnen perfect monitoren wie besmet raakt, wie antistoffen opbouwt. Dat geeft ons een gevoel van controle. Daardoor weten we wat we aan het doen zijn. We kunnen een hele bevolking screenen, een hele bevolking inenten, zien of het vaccin werkt in 100% van de gevallen, dat laatste is een stap die we meestal overslaan, maar soit, laten we dat nu even door de vingers zien en Big Pharma schoon gerust laten. Ze doen hun best. En en passant verkopen ze ons even een vaccin. Een peulschil van een paar miljard of zo.

Meten is weten

Een virus is iets specifieks. Onzichtbaar maar wél meetbaar. Nogal paradoxaal. We meten wat onzichtbaar is. En meten dat is weten. Die kracht van wetenschap is tegelijk haar ergste vijand. Want keer het even om. Wat niet meetbaar is dat is niet waar. Wat onbewijsbaar is, dàt kunnen we gerust negeren.

Virus valt aan, dringt binnen. Dier maakt antistoffen. Dier geneest of dier gaat dood. Mijn buurman kan mijn vijand zijn. Oorzaak en gevolg liggen kort bij elkaar. Kort bij mijn bed ook. Direct levensbedreigend. Iedereen gelooft het verhaal.

Klimaatopwarming. Er vallen doden door warmte, door orkanen, door weet ik wat. Niet meetbaar, niet specifiek. Oorzaak en gevolg liggen ver van elkaar. Veel verder van ons bed. Enkel de wijzen onder ons geloven het verhaal en slechts een handvol onder hen handelt dan ook nog consequent. Vliegtuig stoot koolstofdioxide uit. Koolstofdioxide zorgt voor klimaatopwarming. Met het vliegtuig op vakantie. Ja graag! We rollen een 5G-netwerk uit in ons land. Deze week. De gevaren daarvan zijn niet bekend. Maar zolang er geen bewijs is dat het niet gevaarlijk is dan doen we toch toch even? Lang leve het experiment! Intuïtie? Gezond verstand? Begraven, die handel. Eerst moeten er doden vallen. En er moet zeker en vast ook sprake zijn van een causaal verband. Was alles maar zo rechtlijnig als een virus. Was elke wetenschapstak maar zo sterk als de biotechnologie. Zwart of wit. Duidelijk. Onomstootbare bewijskracht.

Ik probeer het te verstaan.

Als het meetbaar is, kort bij mijn bed, dan schiet ik wakker. En zijn mijn ouders, kinderen of kleinkinderen bedreigd? Dan handel ik. De volgende generaties? Je m'en fous. Niet helemaal maar toch een beetje.

Het species Homo Sapiens.

Ik probeer het te verstaan.

Meer van dit? Luister dan naar dit buitengewone betoog van Johan Braeckman: 'Nultolerantie voor pseudo-wetenschap'.