De 'Golden Art Week' in april stond in het teken van stilte. Na de intense en boeiende ervaring van het Narratief Congres in Utrecht, voelde ik de noodzaak om de stilte op te zoeken. Een hele week lang hulde ik me in stilte. Ik schreef een blog over mijn bijdrage op het congres, ik deed voorbereidend werk in het kader van het open atelier dat er aan zat te komen in mei, ik richtte mijn atelier verder in en ik bereidde me voor op de performance 'Verdwijntijd' die gepland was op 30 april in de Sint-Romboutskathedraal in Mechelen. Ik was er uitgenodigd door Annemarie Peeters en Sofie Vanden Eynde, om er al scribend in dialoog te gaan over de betekenis van stilte, stilvallen, haperen, haperruimte.

Uit de programmabrochure van 'Lunalia':

'In november 2016 viel het drukke leven van luitspeelster Sofie Vanden Eynde stil. Een burnout hield haar meer dan negen maanden aan de kant. Haar luit zweeg. Vooraleer ze 'écht' hersteld was duurde het nog eens meer dan een jaar. En de vraag bleef: kan je echt volledig herstellen? Hoe kan je er zeker van zijn dat dit niet nog eens gebeurt? In 2021 creëerde Sofie samen met componist Vladimir Gorlinsky en schrijfster Annemarie Peeters 'Verdwijntijd': een multidisciplinair recital met tekst, luitmuziek en soundscapes gebaseerd op Sofies ervaringen. Een boek was de volgende stap. Kunstenares Emilie Lauwers creëerde op basis van Annemaries tekst een reeks etsen die op zoek gaan naar de universele aspecten van een burnout. Haar tekeningen schetsen een diepmenselijk verhaal van transformatie: van vallen, nog eens vallen, alsmaar blijven vallen en -pas na lange tijd- weer opstaan. Maar dan anders.

Met 'Verdwijntijd', de performance gaat Sofie vandaag nog een stap verder. In een vijftien-uur-durend optreden, van zonsopgang (06.18u) tot zonsondergang (21.02u), gaat ze op zoek naar de mechanismen die tot een burnout leiden. Wanneer begint een burnout? Wat verandert er gaandeweg in je relatie tot de tijd? En tot de stilte? Wanneer worden de schaduwen van je nachtelijke dromen het zwijgen opgelegd? En wat gebeurt er met je waarneming: van je omgeving, van de natuur, van de mensen rondom je? Welke rol speelt de buitenwereld in dit hele proces? En hoe komt het dat je op een bepaald moment onherroepelijk alleen komt te staan? Als een kleine, altijd aanwezige god in een hyperefficiënt universum van regels en klokken?

Al spelende probeert Sofie te achterhalen waarom ze ooit zo ver is gegaan, als een oud ritueel dat oproept wat het probeert te verdrijven. Een bezwering misschien zelfs, van de verwoestende krachten die in de ziel huizen. In de late namiddag bereikt haar spel een breekpunt. Wat daarna komt is een vraagteken.

Vrede?

Iedere luisteraar is vrij om kort, of lang, deel uit te maken van dit ritueel -als onderzoeker, toeschouwer, supporter, trooster, deelnemer. Vijftien Mechelaars nemen om het uur het woord en formuleren een antwoord op een van de volgende vagen: wat als de maatslag van het leven hapert? Wat als we stilvallen? Is vallen een vorm van verzet? En stilte?'

Dit zijn de vragen die ik stelde aan de passanten. Wat is de betekenis van stilte voor jou? Is jouw leven ooit al stilgevallen? Wat betekent dat? Wat doet dat met ons? Waaraan ligt het dat we haperen of stilvallen? Ligt het aan de wereld, of aan onszelf? Vragen die me ingefluisterd werden door Annemarie Peeters. Ik ging ermee aan de slag.

Van 14 tot 17u sprak ik met mensen die zich bij me neerzetten aan een klein tafeltje tussen het altaar en het tabernakel in. Ik sprak met 8 mensen, waaronder ook mezelf.

Mannen, vrouwen, kinderen. Dezelfde vraag.

Ik was getuige, ik bracht het in beeld.

Mensen kwamen en gingen. Velen passeerden, ik zag ze aarzelen. Ze waren benieuwd. 

De dialogen waren authentiek, ze gingen diep.

De setting was adembenemend imposant. We fluisterden over God en lethargie, rouw en indringendheid, de gedroomde onuitputtelijkheid, thuiskomen in het pure zijn, ver over de grenzen gaan, pain and fear, radicaal kiezen om te winteren, het recht om te verdwijnen.

De tekeningen werden opgehangen. Ik zou ze inscannen, in een omslag stoppen, opsturen. Weken later. Wanneer de zon brandt en het recht om te verdwijnen even van iedereen lijkt in de gekte van de zomer.

Ik praat na met Annemarie Peeters. Pols naar haar eigen lievelingszin uit haar boek. Het is deze:
'Verdwalen,
weet je,
is ook een weg.'

Ik maak er een lino van. Een nieuwe kunstkaart toont zich in mijn collectie.

Gesneden en klaar voor druk.

De liminale fase, tussen het één en het ander. Niet meer het één, nog niet het ander. Misschien is burn-out wel een uitnodiging tot transformatie, zo leer ik op de boekvoorstelling van 'Verdwijntijd'. Misschien is burn-out wel een nieuw Westers ritueel omdat alle andere rituelen hun fond verliezen. Misschien is dat wel omdat de samenhang verdwijnt, omdat de mens verdwaalt in het individualistisch zwalpen tussen geboorte en dood? Of is het omdat we de verbinding met de natuur verliezen, omdat we ons niet langer deel van de natuur voelen?

In elk geval. Laat ons doen. Laat ons zijn. Laat ons in stilte verdwalen. En elkaar ergens onderweg ontmoeten. Omdat het niet moet. Omdat het mag. Omdat we ons in elkaar herkennen.

(23/05/22)

'Verdwijntijd', een prentenboek voor volwassenen, van Annemarie Peeters. Uitgegeven bij Uitgeverij Vrijdag. Verkrijgbaar in de boekhandel.

Voel je het resoneren? Doe dan mee met 'De Zondagen'! Klik hier voor meer info.

Elke maand trek ik me een week terug in mijn atelier. Ik druk me uit. Letterlijk en figuurlijk. Wil je weten wat er in mijn atelier gebeurt, meld je dan aan via de link hierboven en word deel van het verhaal.